اورینگ بایگانی - دکتر امین شیروانی، متخصص ارتودنسی

ارتودنسی دیمون (Damon) یا به عبارت دیگر ارتودنسی به روش دیمون کاربرد نوع خاصی از براکت ارتودنسی (نگین ارتودنسی) در ارتودنسی ثابت است. این نوع از براکت ارتودنسی به گونه ای طراحی شده که نیاز به استفاده از اورینگ برطرف شده و سیم ارتودنسی با مکانیسم یک قفل ظریف باز و بسته شونده در براکت دیمون نگهداشته می شود. به این مکانیسم اصطلاحا سلف لیگیتینگ (Self-ligating) گفته می شود. طراحی براکت دیمون به گونه ای است که اصطکاک سیم و براکت کاهش می یابد و بدینوسیله برخی از حرکتهای دندانی نسبت به ارتودنسی با براکت های معمول راحت تر انجام می گیرد.

سیر تکاملی ارتودنسی دیمون

براکت دیمون اولین نوع براکت با مکانیسم قفل شونده فلزی نبوده است و ایده کاربرد این مکانیسم به چند دهه قبل بر می گردد. از ابتدا مهمترین چالش براکتهای سلف لیگیت هزینه بالای تولید و شکنندگی مکانیسم قفل شونده مینیاتوری بود که مانع کاربرد وسیع و عرضه تجاری این سیستمها می گردید. تا اینکه با پیشرفت تکنولوژی و علم مهندسی مواد این نقیصه ها برطرف گردید و طی دو دهه اخیر سه سیستم اسپید (Speed) اینو ویشن (In-Ovation) و دیمون با موفقیت به بازار عرضه گشته و طی زمان تکامل یافتند. در این بین شرکت Ormco توانست با بهره گیری از یک سیستم آموزشی وسیع برای متخصصین ارتودنسی در سراسر دنیا و سرمایه گذاری وسیع سیستم ارتودنسی دیمون را توسعه داده و گوی سبقت را از رقبای تجاری برباید. در حال حاضر دو سیستم دیمون کیو (Damon Q) و دیمون کلیر یا شفاف (Damon Clear) آخرین انواع ارایه شده هستند.

آنچه امروزه روش جدید ارتودنسی گفته شده و تبلیغ می گردد در حقیقت روش جدید ارتودنسی نیست و می توان گفت ارتودنسی با ابزار و تکنولوژی جدید است که مزایا و معایب خاص خود را می تواند داشته باشد. برخی از این مزایا و معایب تاکنون به روشهای علمی اثبات نشده اند.

مزایای ارتودنسی دیمون

اعمال نیروی کمتر و متوازن تر بر دندانها

اصطکاک کمتر سیم و براکت که پیش تر از آن صحبت شد و نیز کاربرد سیم های ارتودنسی بسیار پیشرفته ( به لحاظ متالوژی آلیاژ سیم) باعث توزیع بهتر نیرو بر دندانهای نا منظم می گردد. این برتری توسط مطالعات علمی و شواهد آزمایشگاهی به تایید رسیده است. می توان انتظار داشت نیروی کمتر و متوازن تر علاوه بر حفظ سلامت دندان و نسوج مرتبط با آن درد و ناراحتی کمتری ایجاد نماید. هرچند درد در حین درمان معمولا در برخی از بیماران در سنین بالاتر تجربه می شود و معمولا محدود به چند روز آغازین درمان است.
سرعت درمان ارتودنسی

همواره یکی از نگرانیهای بیماران ارتودنسی طول درمان بوده از این رو گاهی برخی از تبلیغات با هدف قرار دادن این نگرانی و تبلیغ ارتودنسی سریع و یا حتی ارتودنسی یک روزه ! سعی در جذب نظر بیماران داشته اند( مصاحبه دکتر شیروانی در خصوص تبلیغات فریبنده را از اینجا مطالعه نمایید). در ارتودنسی دیمون ادعا می شود نیروی متوازن و مطلوب باعث حرکت سریعتر دندانی شده و طول کلی مدت زمان درمان را می کاهد. این ادعا هنوز توسط مطالعات دقیق علمی به اثبات نرسیده است. به لحاظ تکنیکی در ارتودنسی دیمون مراحل آخر درمان مشکل تر و کندتر از روشهای معمول است و چنانچه بپذیریم که سرعت اولیه حرکت دندانی در ارتودنسی دیمون بیشتر است سرعت کمتر در مراحل آخر درمان باعث می شود که طول مدت کلی درمان تفاوت قابل ملاحظه ای نداشته باشد.
جلسات درمانی کوتاهتر و با فاصله زمانی بیشتر

به دلیل ماهیت سیم های به کار رفته در سیستم دیمون این امکان وجود دارد که در اغلب جلسات فاصله بین دو ویزیت که در حالت عادی یک ماه است به دو ماه افزایش یافته و بیمار پس از دو ماه برای ویزیت بعدی مراجعه نماید. در صورتی که بنا به دلایلی از قبیل فاصله زیاد محل تحصیل یا محل زندگی با مطب ارتودنسی امکان معاینه ماهانه وجود نداشته باشد این امکان مزیت خوبی محسوب می گردد هرچند که در مراحل آخر درمان و تنظیم جزییات معاینات ماهانه و حتی با فاصله کمتر ممکن است لازم باشد. اغلب متخصصان ارتودنسی و از جمله اینجانب ترجیح می دهند که برای کنترل بهتر شرایط درمان بیمار ماهانه و منظم تحت نظر باشد.
به دلیل عدم نیاز به کاربرد اورینگ گفته می شود که جلسات درمانی نیز کوتاهتر خواهند بود که این تفاوت ناچیز بوده و مزیتی محسوب نمی گردد.
ارتودنسی بدون کشیدن

همواره یکی از پر حجم ترین تبلیغات سیستم دیمون، ارتودنسی بدون کشیدن دندان است. حتی سازندگان و مدرسین بین المللی ارتودنسی دیمون نیز چنین ادعایی ندارند. در ارتودنسی کشیدن دندان دایمی و یا ارتودنسی بدون کشیدن دندان دایمی همواره یک مساله چالش برانگیز بوده است. می توان گفت که در بخشی از بیماران عدم نیاز به کشیدن دندان و یا نیاز به کشیدن کاملا مشخص است و بین متخصصان اختلاف نظر وجود ندارد. اما در عده ای از بیماران که بدانها بیماران مرزی ( مرز ارتودنسی بدون کشیدن دندان و یا ارتودنسی با کشیدن دندان ) می گوییم ممکن است اختلاف نظر هایی بین متخصصان ارتودنسی وجود داشته باشد و در حقیقت هر دو روش، ارتودنسی بدون کشیدن دندان و یا ارتودنسی با کشیدن، مزایا و معایب خاص خود را خواهند داشت. در این مواقع یک راه علمی و توصیه شده موکول کردن تصمیم به پس از طی مراحل اولیه درمان است تا با ارزیابی حرکت دندانی بیمار و اثرات آن بر صورت بیمار تصمیم نهایی اتخاذ گردد. در این شرایط می توان گفت که ارتودنسی دیمون ‘ احتمال انجام درمان در بیماران مرزی را افزایش می دهد‘.
ارتودنسی بدون جراحی

یکی دیگر از ادعاهای سیستم دیمون کاهش نیاز به جراحی است که این ادعا به تایید منابع علمی نرسیده است. مطالعه علمی نیازمند در نظر گرفتن کلیه موارد موفق و نا موفق درمان است و به صرف ارایه نتایج درمانهای موفق نمی توان نتیجه گیری علمی و مورد قبولی داشت.
بهداشت بهتر بیمار در ارتودنسی دیمون
یکی دیگر از مزایای براکت های سلف لیگیت و از جمله سیستم دیمون بهداشت بهتر دهان و دندان هاست. در براکتهای معمول که از اورینگ برای نگهداری سیم استفاده می شود تجمع میکروبی بر روی اورینگها بیشتر است حال آنکه در براکتهای سلف لیگیتینگ از جمله دیمون تمیز کردن براکت تمام فلزی و صیقل یافته بهتر انجام می گردد.

معایب ارتودنسی دیمون

هزینه ارتودنسی دیمون
بزرگترین عیب این سیستم را می توان هزینه بالای براکتها و سیم های ارتودنسی دیمون دانست که چندین برابر روشهای رایج است. تنوع براکتها و سیمهای به کار رفته باعث می شود که هزینه زیادی به بیمار تحمیل گردد. بهه نظر می رسد در آینده با وجود رقابتهای تجاری و ارتقای تکنولوژی به طور نسبی این هزینه ها کاهش یابد.
ضعف سیستم دیمون در برخی از حرکات دندانی
به دلیل طراحی خاص براکت در برخی از حرکات دندانی و از جمله مراحل نهایی درمان سیستم ممکن است ضعیف تر از موارد مشایه عمل نماید.
نتایج نازیبا در برخی از موارد
اصرار بیمار ار نکشیدن دندان گاه باعث می گردد که با توجه به امکان بیشتر درمان ارتودنسی بدون کشیدن دندان در این سیستم بیمار با صرف هزینه بالا ارتودنسی به روش دیمون را انتخاب کند. امکان گسترش زیاد قوسهای دندانی جهت تامین فضا در این روش ممکن است با نازیبایی لبخند بیمار همراه شود. این مساله یک سکه دورو است و روی دیگر سکه آن است که در برخی از بیماران مرزی ارتودنسی بدون کشیدن دندان نتایج زیباتری خواهد داشت. توصیه نگارنده اعتماد به پزشک معالج و عدم اصرار بر ارتودنسی بدون کشیدن دندان است. متخصص ارتودنسی چنانچه کشیدن دندان را توصیه می کند این پیشنهاد بر مبنای علم و تجربه است و تغییر تصمیم بیمار در انتهای درمان درمان را پرخطر و پر هزینه خواهد کرد.

در مجموع بهره گیری از آخرین تکنولوژی در همه زمینه های علوم از جمله ارتودنسی با مزیت های غیر قابل انکاری همراه است و کاربرد ارتودنسی دیمون نیز از این قاعده مستثنی نیست. مهم ترین عیب این سیستم تبلیغات بعضا غیر علمی و اصرار به نکشیدن دندان است و مشاوره با متخصصین ارتودنسی در این راه بسیار مفیدتر سردرگمی در مطالب تبلیغی و بعضا غیر علمی متنوع در منابعی همچون روزنامه ها و مجلات است. اگر هزینه در نظر گرفته نشود مسافرت در کشتی مدرن برای ناخدا و مسافر لذت بخش تر و ایمن تر است به شرط آنکه بدانیم راه طولانی است و مقصد کجاست…

در ارتودنسی ثابت دندانهای نامنظم با به کارگیری سیم های مخصوص ، براکت ( که بدان نگین هم گفته می شود) ، فنرها و سایر اجزای اعمال کننده نیرو همچون الاستیکها (کش ارتودنسی) در طی زمان منظم می گردند. این روش کارآمدترین و پر استفاده ترین روش ارتودنسی نوین بوده و در طی زمان با پیشرفت تکنولوژی همواره مواد و ابزارهای کار آمدتری جهت کاربرد در این نوع درمان ارایه شده است. در این مقاله به معرفی اجزای اصلی به کار رفته در ارتودنسی ثابت خواهیم پرداخت :

براکت ارتودنسی ثابت (نگین ارتودنسی)

براکت ارتودنسی (نگین ارتودنسی)

براکتها که به آنها نگین ارتودنسی نیز گفته می شود اجزای کوچک مربعی شکل بوده که مستقیما بر روی سطح بیرونی دندان ودر مواردی در ارتودنسی لینگوال (ارتودنسی زبانی) بر سطح داخلی دندانها با کاربرد چسب ارتودنسی ( کامپوزیت) چسبانده و یا به اصطلاح باند می شوند. نگین یا براکت ارتودنسی همانند دسته ای جهت اعمال نیرو به دندان عمل می کند و یا به عبارت دیگر سیم ها ، فنرهای و کش های ارتودنسی ثابت با واسطه براکت به دندان نیرو وارد می کنند.

استحکام چسبهای ارتودنسی به گونه ای تنظیم شده است که در عین محکم بودن برای تغذیه عادی در انتهای درمان و زمان جداسازی براکت ها آسیبی به دندان وارد نشود و از این رو باید در حین درمان از جویدن غذاهای سفت همچون ته دیگ ، میوه های سفت و .. اجتناب کرد. پس از پایان درمان براکتها جدا شده ( اصطلاحا دی باند می شوند) و چسب باقیمانده برداشته و دندان پالیش می شود.

براکتهای ارتودنسی دندان انواع مختلفی دارند و از جنس فلز، پلاستیک و سرامیک همرنگ دندان ساخته می شوند. براکتهای فلزی معمولا کارامدتر بوده و در مقایسه با انواع سرامیکی مشابه ارزانتر و به لحاظ اندازه کوچکتر هستند.

بند ارتودنسی

بند ارتودنسی (حلقه ارتودنسی)

بند ارتودنسی حلقه ای از جنس استیل است که معمولا در دندانهای عقبی به جای براکت استفاده می گردد. در مواردیکه دندان های عقبی دارای ترمیم های وسیع باشند و نتوان اتصالاتی همچون براکت را روی آنها چسب کرد از این بندها استفاده می شوذ. بر روی بند اتصالاتی شبیه براکت جهت قرارگرفتن سیم و نیز قلابهایی برای گیر کش های ارتودنسی تعبیه می شود.

سیم ارتودنسی

آرچ وایر (سیم ارتودنسی)

سیم ارتودنسی ابزار اصلی اعمال نیرو به دندان است. این سیمها در ابعاد مختلف و از مواد مختلف ساخته می شوند . دو ماده پرکاربرد استیل و آلیاژی به نام نیکل تیتانیوم است که بر حسب خصوصیات مود نظر متخصص ارتودنسی به کار گرفته می شوند. اخیرا سیم های همرنگ دندان نیز ارایه شده اند که به همراه براکت های سرامیکی به کار رفته و بدین طریق وجود سیم و براکت در دهان کمتر جلب توجه می نماید.

اورینگ

اورینگ و کش رنگی

اورینگ حلقه های لاستیکی با قطر کم هستند که اتصال سیم به براکت را برقرار می کنند. اورینگها به منظور زیبایی در رنگهای متنوعی ساخته می شوند. اغلب اورینگهای رنگی طی چند روز ممکن است در محیط دهان تغییر رنگ دهند.

الاستیک (کش ارتودنسی)

الاستیک یا کش ارتودنسی

الاستیکها کش هایی هستند که معمولا برای اعمال نیروی متقابل از دندانی از فک بالا به دندانی دیگر در فک پایین وصل می شوند. این کشها حداقل روزی یک تا دو بار می باید توسط بیمار عوض شوند چراکه پس از مدتی نیروی مطلوب خود را از دست می دهند. نحوه اتصال و دندانهایی که کش بدانها متصل می شود بسیار مهم بوده ودر صورت اشتباه ممکن است اثرات نامطلوب بر نتایج درمان داشته باشد. این کشها بهتر است در یخچال نگهداری شده و در معرض نور شدید نباشند.

فنرها

فنر ارتودنسی

فنرهای ارتودنسی فنرهایی ظریف و فلزی بوده که بزای اعمال نیرو به کار می روند. جنس فنرها از استیل و یا آلیاژ نیکل تیتانیوم است.

جداکننده (سپریتور)

سپریتور یا کش جداکننده

حلقه های لاستیکی شبیه اورینگ (و کمی بزرگتر) هستند که برای ایجاد فاصله بین دندانها به کار می روند. پس از ایجاد فاصله و طی کمتر از یک هفته ممکن است از محل خود خارج شوند. فاصله ایجاد شده امکان نصب بندهای ارتودنسی را فراهم می آورد. معمولا دستورات لازم در این خصوص توسط تیم درمانی به بیمار ارایه می گردد.