دکتر امین شیروانی، متخصص ارتودنسی

در ارتودنسی ثابت دندانهای نامنظم با به کارگیری سیم های مخصوص ، براکت ( که بدان نگین هم گفته می شود) ، فنرها و سایر اجزای اعمال کننده نیرو همچون الاستیکها (کش ارتودنسی) در طی زمان منظم می گردند. این روش کارآمدترین و پر استفاده ترین روش ارتودنسی نوین بوده و در طی زمان با پیشرفت تکنولوژی همواره مواد و ابزارهای کار آمدتری جهت کاربرد در این نوع درمان ارایه شده است. در این مقاله به معرفی اجزای اصلی به کار رفته در ارتودنسی ثابت خواهیم پرداخت :

 براکت ارتودنسی ثابت  (نگین ارتودنسی)

براکت ارتودنسی (نگین ارتودنسی)

براکتها که به آنها نگین ارتودنسی نیز گفته می شود اجزای کوچک مربعی شکل بوده که مستقیما بر روی سطح بیرونی دندان ودر مواردی در ارتودنسی لینگوال (ارتودنسی زبانی) بر سطح داخلی دندانها با کاربرد چسب ارتودنسی ( کامپوزیت) چسبانده و یا به اصطلاح باند می شوند. نگین یا براکت ارتودنسی همانند دسته ای جهت اعمال نیرو به دندان عمل می کند و یا به عبارت دیگر سیم ها ، فنرهای و کش های ارتودنسی ثابت با واسطه براکت به دندان نیرو وارد می کنند.

استحکام چسبهای ارتودنسی به گونه ای تنظیم شده است که در عین محکم بودن برای تغذیه عادی در انتهای درمان و زمان جداسازی براکت ها آسیبی به دندان وارد نشود و از این رو باید در حین درمان از جویدن غذاهای سفت همچون ته دیگ ، میوه های سفت و .. اجتناب کرد. پس از پایان درمان براکتها جدا شده ( اصطلاحا دی باند می شوند) و چسب باقیمانده برداشته و دندان پالیش می شود.

براکتهای ارتودنسی دندان انواع مختلفی دارند و از جنس فلز، پلاستیک و سرامیک همرنگ دندان ساخته می شوند. براکتهای فلزی معمولا کارامدتر بوده و در مقایسه با انواع سرامیکی مشابه ارزانتر و به لحاظ اندازه کوچکتر هستند.

بند ارتودنسی

بند ارتودنسی (حلقه ارتودنسی)

بند ارتودنسی حلقه ای از جنس استیل است که معمولا در دندانهای عقبی به جای براکت استفاده می گردد. در مواردیکه دندان های عقبی دارای ترمیم های وسیع باشند و نتوان اتصالاتی همچون براکت را روی آنها چسب کرد از این بندها استفاده می شوذ. بر روی بند اتصالاتی شبیه براکت جهت قرارگرفتن سیم  و نیز قلابهایی برای گیر کش های ارتودنسی تعبیه می شود.

سیم ارتودنسی

آرچ وایر (سیم ارتودنسی)

سیم ارتودنسی ابزار اصلی اعمال نیرو به دندان است. این سیمها در ابعاد مختلف و از مواد مختلف ساخته می شوند . دو ماده پرکاربرد استیل و آلیاژی به نام نیکل تیتانیوم است که بر حسب خصوصیات مود نظر متخصص ارتودنسی به کار گرفته می شوند. اخیرا سیم های همرنگ دندان نیز ارایه شده اند که به همراه براکت های سرامیکی به کار رفته و بدین طریق وجود سیم و براکت در دهان کمتر جلب توجه می نماید.

اورینگ

اورینگ و کش رنگی

اورینگ حلقه های لاستیکی با قطر کم هستند که اتصال سیم به براکت را برقرار می کنند. اورینگها به منظور زیبایی در رنگهای متنوعی ساخته می شوند. اغلب اورینگهای رنگی طی چند روز ممکن است در محیط دهان تغییر رنگ دهند.

الاستیک (کش ارتودنسی)

الاستیک یا کش ارتودنسی

الاستیکها کش هایی هستند که معمولا برای اعمال نیروی متقابل از دندانی از فک بالا به دندانی دیگر در فک پایین وصل می شوند. این کشها حداقل روزی یک تا دو بار می باید توسط بیمار عوض شوند چراکه پس از مدتی نیروی مطلوب خود را از دست می دهند. نحوه اتصال و دندانهایی که کش بدانها متصل می شود بسیار مهم بوده ودر صورت اشتباه ممکن است اثرات نامطلوب بر نتایج درمان داشته باشد. این کشها بهتر است در یخچال نگهداری شده و در معرض نور شدید نباشند.

فنرها

فنر ارتودنسی

فنرهای ارتودنسی فنرهایی ظریف و فلزی بوده که بزای اعمال نیرو به کار می روند. جنس فنرها از استیل و یا آلیاژ نیکل تیتانیوم است.

جداکننده (سپریتور)

سپریتور یا کش جداکننده

حلقه های لاستیکی شبیه اورینگ (و کمی بزرگتر) هستند که برای ایجاد فاصله بین دندانها به کار می روند. پس از ایجاد فاصله و طی کمتر از یک هفته ممکن است از محل خود خارج شوند. فاصله ایجاد شده امکان نصب بندهای ارتودنسی را فراهم می آورد. معمولا دستورات لازم در این خصوص توسط تیم درمانی به بیمار ارایه می گردد.

by

پلاک ارتودنسی متحرک از جمله وسایل کاربردی در ارتودنسی دندان است که با هدف حرکتهای محدود دندانی ، اصلاح و تغییر الگوی رشد استخوانهای فک و نیز در مواری به عنوان نگهدارنده نتایج درمان ارتودنسی و در پایان درمان به کار می رود. در ادامه مطلب به برخی از انواع پر کاربرد پلاک متحرک ارتودنسی اشاره می گردد:

پلاک ارتودنسی متحرک با هدف حرکتهای دندانی ساده:

تصویر ۱- پلاک ارتودنسی دندان – پلاک ارتودنسی متحرک

همانطور که در تصویر مقابل می بینید یک پلاک ارتودنسی متحرک از یک جزء پلیمری (از جنس پلاستیک خاصی که به آن آکریل گفته می شود) و اجزای فلزی فورم داده شده تشکیل می گردد. هدف اجزای فلزی حفظ پلاک در موقعیت صحیح در دهان و اعمال نیرو به دندانهاست.

 پلاک ارتودنسی متحرک با هدف افزایش عرض فک:

تصویر ۲- پلاک متحرک ارتودنسی دندان – افزایش عرض فک

در برخی بیماران بنا به دلایلی همچون مشکلات تنفسی شدید یا عادت مکیدن انگشت که تا سنین دبستان ادامه یافته، عرض فک بالا کاهش می یابد. یکی از ابزارهای ارتودنسی دندان در این موارد کاربرد پلاک اکسپنشن با پیچ می باشد. در این پلاکها پیچ یا پیچهایی تعبیه می گردد که با برنامه زمانی خاصی در منزل توسط بیمار یا والدین باز می گردد و بدین ترتیب نیرو در جهت مطلوب به دندانها وارد شده و حرکت دندانی و بعضا جابجایی قطعات استخوانی فک انجام می شود. دقت در نحوه باز کردن پیچ بسیار مهم است و چنانچه این نوع پلاک حتی برای مدت کوتاهی استفاده نشود ممکن است تطابق خود را از دست داده و دیگر قابل استفاده نباشد.

پلاک ارتودنسی متحرک با هدف درمان فانکشنال:

تصویر ۳ -پلاک متحرک ارتودنسی – ارتودنسی فانکشنال بایونیتور

ارتودنسی فانشکنال از روشهای تغییر الگوی رشد در بیماران با فک پایین عقب رفته و فک بالای جلو آمده است. این درمان معمولا از سنین قبل از بلوغ آغاز می گردد . دستگاههای ارتودنسی ثابت و متحرک بدین منظور طراحی شده است که تصویر مقابل یک نوع پلاک متحرک پر استفاده از این دسته از دستگاههای ارتودنسی دندان و فک را نشان می دهند.

پلاک ارتودنسی متحرک به عنوان پلاک نگهدارنده:

تصویر ۴ – پلاک نگهدارنده – پلاک هالی

پلاک های نگهدارنده انواعی از پلاکهای ارتودنسی دندان هستند که با هدف حفظ نتایج درمان ارتودنسی دندان به کار می روند. نحوه و مدت زمان استفاده توسط متخصص ارتودنسی مشخص می شود و بر اساس نوع مشکل بیمار متفاوت است. عدم استفاده صحیح از این پلاک نگهدارنده می تواند عوارضی همچون عود و برگشت ارتودنسی دندان را داشته باشد.

by