ارتودنسی ثابت بایگانی - دکتر امین شیروانی، متخصص ارتودنسی

در ارتودنسی ثابت دندانهای نامنظم با به کارگیری سیم های مخصوص ، براکت ( که بدان نگین هم گفته می شود) ، فنرها و سایر اجزای اعمال کننده نیرو همچون الاستیکها (کش ارتودنسی) در طی زمان منظم می گردند. این روش کارآمدترین و پر استفاده ترین روش ارتودنسی نوین بوده و در طی زمان با پیشرفت تکنولوژی همواره مواد و ابزارهای کار آمدتری جهت کاربرد در این نوع درمان ارایه شده است. در این مقاله به معرفی اجزای اصلی به کار رفته در ارتودنسی ثابت خواهیم پرداخت :

براکت ارتودنسی ثابت (نگین ارتودنسی)

براکت ارتودنسی (نگین ارتودنسی)

براکتها که به آنها نگین ارتودنسی نیز گفته می شود اجزای کوچک مربعی شکل بوده که مستقیما بر روی سطح بیرونی دندان ودر مواردی در ارتودنسی لینگوال (ارتودنسی زبانی) بر سطح داخلی دندانها با کاربرد چسب ارتودنسی ( کامپوزیت) چسبانده و یا به اصطلاح باند می شوند. نگین یا براکت ارتودنسی همانند دسته ای جهت اعمال نیرو به دندان عمل می کند و یا به عبارت دیگر سیم ها ، فنرهای و کش های ارتودنسی ثابت با واسطه براکت به دندان نیرو وارد می کنند.

استحکام چسبهای ارتودنسی به گونه ای تنظیم شده است که در عین محکم بودن برای تغذیه عادی در انتهای درمان و زمان جداسازی براکت ها آسیبی به دندان وارد نشود و از این رو باید در حین درمان از جویدن غذاهای سفت همچون ته دیگ ، میوه های سفت و .. اجتناب کرد. پس از پایان درمان براکتها جدا شده ( اصطلاحا دی باند می شوند) و چسب باقیمانده برداشته و دندان پالیش می شود.

براکتهای ارتودنسی دندان انواع مختلفی دارند و از جنس فلز، پلاستیک و سرامیک همرنگ دندان ساخته می شوند. براکتهای فلزی معمولا کارامدتر بوده و در مقایسه با انواع سرامیکی مشابه ارزانتر و به لحاظ اندازه کوچکتر هستند.

بند ارتودنسی

بند ارتودنسی (حلقه ارتودنسی)

بند ارتودنسی حلقه ای از جنس استیل است که معمولا در دندانهای عقبی به جای براکت استفاده می گردد. در مواردیکه دندان های عقبی دارای ترمیم های وسیع باشند و نتوان اتصالاتی همچون براکت را روی آنها چسب کرد از این بندها استفاده می شوذ. بر روی بند اتصالاتی شبیه براکت جهت قرارگرفتن سیم و نیز قلابهایی برای گیر کش های ارتودنسی تعبیه می شود.

سیم ارتودنسی

آرچ وایر (سیم ارتودنسی)

سیم ارتودنسی ابزار اصلی اعمال نیرو به دندان است. این سیمها در ابعاد مختلف و از مواد مختلف ساخته می شوند . دو ماده پرکاربرد استیل و آلیاژی به نام نیکل تیتانیوم است که بر حسب خصوصیات مود نظر متخصص ارتودنسی به کار گرفته می شوند. اخیرا سیم های همرنگ دندان نیز ارایه شده اند که به همراه براکت های سرامیکی به کار رفته و بدین طریق وجود سیم و براکت در دهان کمتر جلب توجه می نماید.

اورینگ

اورینگ و کش رنگی

اورینگ حلقه های لاستیکی با قطر کم هستند که اتصال سیم به براکت را برقرار می کنند. اورینگها به منظور زیبایی در رنگهای متنوعی ساخته می شوند. اغلب اورینگهای رنگی طی چند روز ممکن است در محیط دهان تغییر رنگ دهند.

الاستیک (کش ارتودنسی)

الاستیک یا کش ارتودنسی

الاستیکها کش هایی هستند که معمولا برای اعمال نیروی متقابل از دندانی از فک بالا به دندانی دیگر در فک پایین وصل می شوند. این کشها حداقل روزی یک تا دو بار می باید توسط بیمار عوض شوند چراکه پس از مدتی نیروی مطلوب خود را از دست می دهند. نحوه اتصال و دندانهایی که کش بدانها متصل می شود بسیار مهم بوده ودر صورت اشتباه ممکن است اثرات نامطلوب بر نتایج درمان داشته باشد. این کشها بهتر است در یخچال نگهداری شده و در معرض نور شدید نباشند.

فنرها

فنر ارتودنسی

فنرهای ارتودنسی فنرهایی ظریف و فلزی بوده که بزای اعمال نیرو به کار می روند. جنس فنرها از استیل و یا آلیاژ نیکل تیتانیوم است.

جداکننده (سپریتور)

سپریتور یا کش جداکننده

حلقه های لاستیکی شبیه اورینگ (و کمی بزرگتر) هستند که برای ایجاد فاصله بین دندانها به کار می روند. پس از ایجاد فاصله و طی کمتر از یک هفته ممکن است از محل خود خارج شوند. فاصله ایجاد شده امکان نصب بندهای ارتودنسی را فراهم می آورد. معمولا دستورات لازم در این خصوص توسط تیم درمانی به بیمار ارایه می گردد.

هدگیر

هدگیر دستگاه خارج دهانی ، ارتودنسی پیشگیری

از این دستگاه برای ممانعت از رشد فک بالا و در مواقعی برای حفظ موقعیت و یا عقب بردن دندانهای فک بالا استفاده می شود. مشکل ظاهری این دستگاه و نیز احتمال صدمه دیدن صورت یا چشم بیمار هنگام باز کردن یا ضربه خوردن به دستگاه در صورت بی احتیاطی بیمار از معایب این دستگاه به شمار می رود. امروزه با کاربرد پیچ های داخل استخوانی (مینی اسکرو) دستگاههای داخل دهانی با کارکرد مشابه طراحی شده است هر چند که در همه موارد به خوبی هدگیر عمل نمی نمایند.
از این دستگاه معمولا برای ممانعت از رشد فک بالا در سن رشد در بیمارانی که فک بالای جلو ، صورت کشیده و یا فک پایین عقب رفته دارند استفاده می شود. در مواردی که دستگاه برای عقب بردن یا عقب نگهداشتن دندان‌های‌ بالا تجویز می شود دستگاه ممکن است در سنین پس از رشد نیز به کار رود. استفاده از هدگیر معمولا در هنگام خواب نیز توصیه می گردد. مدت استفاده از دستگاه در روز و طول مدت درمان توسط متخصص ارتودنسی تعیین می گردد.
هدگیر با توجه به محل قرار گرفتن کش یا تسمه خارج دهانی به انواع مختلف تقسیم می‌شود که نوع و جهت اتصال تسمه دستگاه و همینطور فرم سیم های کمانی آن (فیس بو) ، جهت و محل اعمال نیرو به فک و دندان را مشخص می کند لذا به هیج وجه نباید توسط بیمار تغییراتی در دستگاه ایجاد شود. این دستگاه از دو جز تشکیل شده یکی دو کمان سیمی ضخیم که به یکدیگر لحیم شده اند و در محل مشخصی به سیستم دندانی فک بالا وصل می شود (فیس بو) و بخش دیگر دستگاه با تسمه ای مخصوص به پشت سر بیمار یا پشت گردن وصل می‌شود( هد استرپ یا نک استرپ).

چانه بند(چین کاپ)

چین کپ ( چانه بند)

این دستگاه خارج دهانی روی چانه بیمار وصل شده و فک پایین را به سمت عقب و پایین فشار می‌دهد. این دستگاه در برخی از بیمارانی که فک پایین آنها از حد معمول بزرگ‌تر است، کاربرد دارد. امروزه به علت تاثیرات کم و غیر قابل پیش بینی چین‌کپ از این دستگاه کمتر استفاده می شود و استفاده از آن به موارد خفیف و در سنین حدود هفت سالگی محدود می شود. بخش جلویی چین‌کپ روی چانه قرار گرفته و بخش تسمه ای شکل عقبی آن پشت‌سر بیمار قرار می‌گیرد.

یکی از مشکلات استفاده از این دستگاه تحریک چانه بیمار است. برای جلوگیری از ایجاد واکنش تماسی پوست ناشی از استفاده از چانه بند می توان قسمت داخلی چین کپ را که در تماس مستقیم با پوست چانه قرار می گیرد با پودر تالک و یا پودر بچه آغشته کرد. این مساله به ویژه در تابستان و محیط های مرطوب بیشتر مشکل ساز است.

در برخی موارد که موفقیت‌هایی در درمان با چین‌کپ طی دوره طولانی به دست آمده است پس از برداشتن دستگاه ، نتایج درمان در مدت زمان کوتاهی در حوالی سنین بلوغ از بین می‌رود .بنابراین استفاه از این دستگاه امروزه در ارتودنسی چندان توصیه نمی‌گردد و بیشتر جنبه روانی دارد.

ماسک صورت(فیس‌ماسک)

فیس ماسک ، ارتودنسی پیشگیری

از این دستگاه برای تحریک رشد فک بالا رو به جلو و پایین استفاده می شود. این دستگاه در بیمارانی که فک بالای عقب رفته و ظاهرا فک پایین جلو آمده داشته ، شدت مشکلشان خفیف بوده و عامل وراثتی قوی برای این مشکل ندارند کاربرد بسیار مطلوبی داشته و ممکن است نیاز به جراحی در سنین بالاتر را مرتفع سازد.دستگاه از سنین حدود ۷ تا ۱۰ سالگی به کار می رود و در صورت وجود شرایط خاصی در بیمار و همکاری وی در استفاده از دستگاه اثرات بسیار مطلوبی دارد هر چند که حوالی سنین بلوغ ممکن است قسمتی از نتایج درمان عود نماید. یکی از مشکلات این دستگاه تحریک پوست چانه و پوست پیشانی است. برای جلوگیری از ایجاد واکنش تماسی پوست می توان قسمتهایی که در تماس مستقیم با پوست هستند را با پودر بچه آغشته کرد.حجم زیاد دستگاه و لزوم استفاده از آن هنگام خواب نیز باعث کاهش همکاری کودک می گردد. شرط اصلی موفقیت در درمان فیس ماسک وجود انگیزه در بیمار و والدین و همکاری کافی آنها است.